روبه روي درب شمالي مسجد امام حسن عسكري عليه السلام مرقد مطهر امام زاده ناصر الدّين علي واقع است.



وي مردي جليل القدر و داراي شخصيتي برجسته بود كه در اواخر قرن هشتم و اوايل قرن نهم مي زيست.



سلسله نسب



آن گونه كه در كتب انساب آمده و روي سنگ قبر نيز حكاكي شده سلسله نسب وي چنين است: «سيد جليل القدر ناصر الدين علي بن مهدي بن محمد بن حسين بن زيد بن محمد بن احمد بن جعفر بن محمد بن عبدالرّحمن بن محمد البطحاني(1) بن قاسم بن حسن بن زيد بن امام حسن مجتبي عليه السلام»(2).



بر روي سنگ قبر چنين حكاكي شده: «بسم الله الرحمن الرحيم: مرقد مطهّر سيد جليل ناصر الدين علي بن مهدي بطحاني از نوادگان امام حسن مجتبي عليه السلام كه در سال 828 هجري قمري در قم رحلت يافت به نقل از كتاب «گنجينه آثار قم» بازسازي 1411 هجري قمري اداره اوقاف قم» و اطراف اين نوشتار سلسله نسب وي همان گونه كه در ابتدا ذكر شد حكاكي شده است.



مرحوم فيض معتقد است كه بعضي از افراد از سلسله نسب وي ساقط شده و بر اين عقيده استدلالي نيز ذكر كرده است.(3) اما آن چنان كه محدّث قمي و ديگر علماي انساب تصريح كرده اند(4) سلسله نسب وي همان است كه ذكر گرديد.



محدّث قمي از صاحب «عمدة الطالب» نقل كرده است كه ناصر الدّين در مدرسه اي واقع در محله سورانيك(5) در بازار قم مدفون مي باشد.



تباري پاك



در سلسله نسب امام زاده ناصر الدّين علي افراد برجسته و فرهيخته اي وجود دارد جد اعلاي وي ابوالحسن زيد بن امام حسن مجتبي عليه السلام است. شيخ مفيد رحمة الله عليه مي نويسد: او متولي صدقات رسول الله صلي الله عليه و آله بود. وي شخصي جليل القدر و كريم الطبع و طيّب النفس و كثير الاحسان بود، شعرا او را مدح نموده و در فضائل او بسيار سخن گفته اند. و مردم براي بهره مندي از احسان او از راه هاي دور به خدمتش مي رسيدند.



تاريخ نويسان ذكر نموده اند: كه سليمان بن عبد الملك وقتي بر مسند خلافت نشست به حاكم مدينه نوشت. «اما بعد فاذا جاءك كتابي هذا فاعزل زيداً عن صدقات رسول الله و ادفعها الي فلان بن فلان رجل من قومه و اعنه ما استعانك عليه و السلام»



يعني وقتي اين نامه من به دستت رسيد، زيد را از سرپرستي صدقات رسول الله عزل كن و به دست كس ديگري از قوم خودش بسپار و او را كمك كن و السّلام.



حاكم مدينه حسب الامر سليمان، زيد را از توليت صدقات عزل كرد و ديگري را متولي ساخت. وقتي خلافت به عمر بن عبد العزيز رسيد به وسيله نامه اي به حاكم مدينه دوباره سرپرستي صدقات رسول الله را به زيد بازگرداند.



زيد بن حسن نود سال عمر كرد و چون از دنيا رفت جماعتي از شعرا در مرثيه او شعر سرودند.(6)



همسر زيد بن حسن، لبابه دختر عبدالله بن عباس است كه قبلاً همسر حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام بود. چون آن حضرت در كربلا شهيد شد زيد او را به تزويج خود در آورد. و از او دو فرزند به نام حسن و نفيسه دارد.



ابو محمد حسن بن زيد، مردي باسخاوت بود كه از جانب منصور دوانيقي پنج سال حكومت مدينه را داشت، پس از آن منصور بر او غضب كرد و او را عزل نمود. اموالش را مصادره و او را در بغداد حبس كرد. تا اين كه منصور از دنيا رفت و مهدي خليفه شد. مهدي او را از زندان بيرون آورد. و اموالي كه از او مصادره شده بود به او باز گرداند و در نهايت حسن بن زيد در راه سفر حج در «حاجز» وفات كرد.



حسن بن زيد هفت پسر داشت. كه بزرگ ترين همه، ابو محمد قاسم بود، مادرش ام سلمه دختر حسين اثرم است. او مردي پارسا، پرهيزگار و صاحب چهار پسر و دو دختر بود. يكي از فرزندانش محمد بطحاني است كه از اجداد ناصر الدّين علي مي باشد. او به سبب طول اقامتش در بطحان يا ساكن بودن در بطحان، بطحاني خوانده مي شد. وي نيز صاحب اولاد و عشيره و فقيه و عالم و پدر قبايل بود(7).



كرامات



تمام امام زادگان بزرگوار داراي كرامت هستند. اما خيلي از كرامات اين بزرگواران در جايي ثبت و ضبط نشده است.



اما درباره امام زاده ناصر الدّين، بعضي از كراماتش در كتابي به نام «كرامات شاه زاده ناصر» چاپ شده و چاپ اول آن در زمستان 1382 منتشر شده است. در اين كتاب بيش از 25 كرامت از اين امام زاده بزرگوار ثبت شده كه به عنوان نمونه يكي از آن ها را ذكر مي كنيم:



در تاريخ 9 / 10 / 80 جواني وارد امام زاده شد گفت آقا شما خادم اين جا هستيد گفتم بله گفت خوشا به حالت! گفتم چطور، گفت: آقا شما را خيلي دوست داشته كه خادم اين مكان مقدس شديد. پرسيدم چرا؟ پاسخ داد خيلي آقاست. گفت برادري دارم كه 19 سال دارد. ايشان دچار دل درد و تهوع شديدي شده بود همه جا دكتر بردم و آزمايش دادم ولي نتيجه نگرفتم. جواب آزمايشات چيزي را نشان نمي داد. يك شب ساعت دو بعد از نيمه شب حالش بدتر شد. او را به بيمارستان بردم. پس از اين كه حالش كمي بهتر شد به طرف منزل به راه افتاديم. در راه راننده تاكسي سؤال كرد چه اتفاقي افتاده؟ من هم ماجرا را گفتم سپس راننده گفت: چرا او را به امام زاده ناصرالدّين نمي بريد. بعد ما را آورد مقابل درب امام زاده، متوسل به امام زاده ناصرالدّين شديم و نذر كردم اگر برادرم خوب شود فردا صبح زود به پابوست خواهم آمد و يك گوسفند قرباني كرده، گوشت آن را بين فقرا تقسيم مي كنم. بعد به طرف خانه حركت كرديم برادرم حالش به يك باره خوب شد. و ديگر آثاري از دل درد و حالت تهوع باقي نماند. از آن روز هر هفته به پا بوسآقا مي آيم.(8)



فرزندان



ناصرالدّين علي داراي فرزنداني بوده كه نام يكي از آن ها در كتب تاريخ آمده: محمد بن ناصرالدين علي، يكي از فرزندان امام زاده ناصرالدّين مي باشد كه او نيز اعقابي در قم داشته است. يكي از آن ها عبدالله بن محمد بن ناصرالدّين علي است وي نيز فرزندي به نام محمد داشته كه فرزندش عبدالله بن محمد بن عبدالله بن محمد بن ناصرالدّين در پايين پاي حضرت فاطمه معصومه سلام الله عليها مدفون است.(9)



گنبد و بارگاه



بارگاه ناصرالدّين علي بدون صحن و بيوتات و از آثار قرن دوازدهم يا اواخر دوره صفويه است كه هم زمان با ايوان مسجدامام حسن عسكري عليه السلام بنا گرديده است.



اين بقعه به صورت مربع مختلف الاضلاع به طول تقريبي 4 و عرض 5/3 متر است در وسط آن ضريح بسيار عالي است كه بعد از پيروزي انقلاب اسلامي ايران به زعامت رهبر بزرگ جهان اسلام حضرت امام خميني رحمة الله عليه ساخته شده و نصب گرديده است جدار اين بقعه با كاشي هاي فيروزه فام ساده و خشتي كاشيكاري و آيينه كاري شده مي باشد.



سازندگان ضريح سيد مصطفي و سليم حمداني و شيخ شباني مي باشند و نجّاري آن توسط حاج اكبر خموشيان صورت گرفته و در اصفهان به اتمام رسيده است و در سال 1370 بر سر تربت اين امام زاده نصب گرديده است. و آيات قرآن از سوره فتح بالاي اين ضريح مطهّر را مزيّن نموده و زير آن اين اشعار محتشم قلم زني گرديده است :



باز اين چه شورش است كه در خلق عالم است باز اين چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است



تا آخر اين ابيات .



بر بالاي بقعه گنبدي كوچك به ارتفاع 35/1 متر و دو گلدسته به ارتفاع 15/1 متر بدون تزيين و كاشي كاري مي باشد.



بعضي اين بقعه را متعلق به احمد بن اسحاق دانسته، احتمال داده اند كه وي نيز در اين بقعه مدفون باشد. براي توضيح اين مطلب بايد گفت در قم دو نفر به نام احمد بن اسحاق زندگي مي كردند.



1 - احمد بن اسحاق بن ابراهيم بن موسي بن ابراهيم بن امامموسي كاظم عليه السلام كه در فاصله حدود 7 متر از امام زاده حمزه روبه روي ميدان كهنه مدفون مي باشد و داراي بارگاه مستقلي است.اما محدث قمي، احتمال داده است كه وي در بقعه ناصرالدّين علي مدفون باشد.(10)



2 - احمد بن اسحاق اشعري كه از ناحيه امام حسن عسكري عليه السلام در قم وكيل آن امام همام بود و در مراجعت از سامرا در «حلوان» كه امروز آن را سر پل ذهاب مي نامند وفات كرد و در همان جا مدفون گرديد و مزارش تا به امروز زيارتگاه مردم است.



رمز انتساب اين بقعه به احمد بن اسحاق اين است كه وي زماني كه مسجد امام را به امر امام حسن عسكري عليه السلام بنا نمود، آن بقعه را جهت مدفن خويش آراسته نمود. تا اين كه وي در سر پل ذهاب از دنيا رفت و همان جا به خاك سپرده شد. اين بقعه بدون استفاده و رو به خرابي مي رفت.



در عصر سلطان «بركيارق اميرايپك» مدرسه اي بنا شد و اين بقعه يكي از حجرات آن مدرسه گرديد. وقتي ناصرالدّين علي بطحاني در سال 828 ق. در قم وفات يافت جسد مطهّر او را در اين بقعه كه بدون مانع بود به خاك سپردند.(11) بدين جهت اين بقعه به نام احمد بن اسحاق اشتهار داشت.