پشت بقعه امام زادگان علي حارث و پدر بزرگوارش احمد در خيابان خاك فرج كنار بيمارستان و داروخانه الهادي بقعه متبركه اي وجود دارد كه به امام زاده صفورا معروف است كه بر اثر قدمت و مرور زمان بخش زيادي از آجرهاي آن خراب شده و احتمال دارد بناي آن به كلّي فرو ريزد شايد به همين علّت مدّتي است كه درِ امام زاده به روي زائرين بسته است.



سلسله نسب



در ميان علماي انساب و مورّخين اختلاف است كه در اين بقعه چه كسي مدفون مي باشد، تا جايي كه در بين مردم به غلط شهرت يافته كه مدفون در اين بقعه صفورا دختر حضرت شعيب پيغمبر عليه السلام مي باشد(1) بعضي از مورّخين وي را امام زاده جليل القدري از احفاد عمر بن علي بن ابي طالب مي دانند(2) و مستند قول خود را مطالبي مي دانند كه در تاريخ قديم قم آمده است به اين كه: «ديگر ساداتي كه به قم آمدند عمريّه اند از فرزندان عمر بن علي بن ابي طالب عليه السلام»(3) در تاريخ قديم قم نام وي را ذكر نكرده،فقط كنيه او را آورده و مي گويد: يك نفر از فرزندان عمر بن علي بن ابي طالب به قم آمد كه كنيه اش ابو عبدالله است سپس مي نويسد: ابو عبدالله سيّدي فاضل بود و در قريه كميدان(4) قم نزول نمود و در همان جا وفات يافت.(5)



سپس از دو زن از فرزندان عمر بن علي عليه السلام كه وارد قم شده اند. نام برده است، اما نام آن ها را متذكر نشده است.



مرحوم فيض با توجه به مطالب «تاريخ قم» چنين نتيجه اي مي گيرد: كه مدفونين در اين بقعه شاه زاده محمّد بن عبدالله بن عمر بن علي بن ابي طالب عليه السلام و برادرزاده اش، صفورا مي باشد.(6) اما شواهد و قرائن نشان مي دهد كه يكي از مدفونين در اين بقعه فرزندي از جعفر بن احمد بن عبدالله بن محمّد بن جعفر بن محمد بن عمر الاطرف بن امام علي بن ابي طالب عليه السلام به نام «محمد» است. زيرا اوّلاً: چند تن از علماي نسب شناس به سلسله نسب محمد بن جعفر بن احمد تصريح كرده اند و او را مدفون در اين بقعه معرفي نموده اند.(7)



در كتاب «مهاجران آل ابي طالب» آمده است: برخي از اولاد جعفر بن [احمد بن عبدالله بن ] محمد بن جعفر بن محمد بن عمر الاطرف كه به قم وارد شدند عبارتند از: محمد، علي و يعقوب(8).



و ثانياً: چنان كه نقل كرده اند؛ تاريخ وفات صفورا خاتون سال 378 ه . ق است(9) و وفات محمد بن عبدالله بن عمر در نيمه قرن دوم است و لازمه آن اين است كه صفورا بالغ بر دويست سال در قيد حيات بوده باشد. كه اين بعيد به نظر مي رسد.



و ثالثاً: در «تاريخ قم» تعيين نشده است كه از چندين نسل عمر اطرف به شهر قم هجرت نموده و وفات كرده است، پس مي توان نتيجه گرفت كه مدفونين در اين بقعه عبارتند از: محمد بن جعفر بن احمد بن عبدالله بن محمد بن جعفر بن محمد بن عمر اطرف و برادرزاده اش «صفورا خاتون» مي باشد و چون سيده صفورا نخستين شخصيتي است كه در اين بقعه به خاك سپرده شده اين بقعه به نام وي معروف است.(10)



تباري پاك



در كتب انساب آمده است كه نسل عمر بن امام علي عليه السلام از يك فرزند به نام محمّد ادامه يافته است، چون محمد بن عمر بن علي عليه السلام چهار پسر داشته به نام هاي 1 - عبدالله ابو محمد 2 - عبيدالله ابو الحسن 3 - عمر الثاني الاصغر كه مادر اين سه نفر خديجه خاتون دختر امام سجاد عليه السلام بوده است 4- جعفر كه مادرش ام ولد مي باشد.



عبدالله بن محمد بن علي بن ابي طالب عليه السلام: مردي عفيف و بخشنده و محدّث بوده و در سن 57 سالگي فوت نموده و نسل وي از چهار فرزندشباقي مانده است: 1- يحيي ابو محمد الصالح الصوفي، 2- عيسي الاكبر كه محدّث و نسّابه و شاعر بوده است. 3- احمد، 4- محمد ابو عمر الاكبر كه ما در اين چهار تن فاطمه ام حسين دختر عبدالله بن امام محمد باقر عليه السلام است.(11)



عمر اطرف



جدّ اعلاي امام زاده صفورا و محمد بن جعفر، عمر اطرف كوچك ترين فرزند امام علي عليه السلام است وي به جهت اين كه شرافتش فقط از جهت پدرش مي باشد به عمر اطرف ملقّب شده است. به خلاف عمر اشرف كه فرزند امام سجاد عليه السلام است كه از طرف مادر هم به صديقه طاهره فاطمه زهرا عليها السلام مي رسد. مادر عمر اطرف بنا به قولي صهباء ثعلبيّه دختر عباد بن ربيعة بن يحيي است. بعضي مي گويند وي در جنگ يمن اسير شد و حضرت علي عليه السلام او را خريداري كرد. صهباء زني عفيف و فصيح و خوش سخن بود. بدين جهت امير المؤمنين او را به همسري خويش پذيرفت.(12) وي داراي شش فرزند (سه دختر و سه پسر) بوده است به نامهاي: 1 - ام حبيب 2 - ام موسي 3 - ام يونس 4 - محمد5 - علي 6 - ابو ابراهيم اسماعيل كه نسل محمد اطرف تنهابه واسطه او ادامه يافت.(13)



گنبد و بارگاه



بقعه مورد نظر فاقد هر گونه تزئينات و حجرات و بيوتات مي باشد. تاريخ بناي اصلي آن را در سال 378 ه . ق دانسته اند و نوشته اند كلمه «صفورا» ماده تاريخ وفات سيده صفورا و تاريخ بناي بقعه مي باشد.



در كتاب «تربت پاكان» بناي بقعه فعلي را متعلّق به قرن نهم و دهم هجري دانسته و تعميرات بعدي آن را در سال 1334 ه . ق به محمدرضا ميرزا قاجار نسبت داده است.(14)



ساختمان بقعه از خارج شش ضلعي منتظم مي باشد بر فراز اين بقعه گنبدي عرقچيني است كه مزين به كاشي هاي آجري فيروزه رنگ مي باشد ارتفاع گنبد از سطح زمين به طور تقريبي پنج متر است.