امام زاده ابراهيم



در شهر مقدس قم دو قبه و بارگاه به نام امام زاده ابراهيم (شاه ابراهيم - شاه زاده ابراهيم) معروف و مشهود است.



1. امام زاده ابراهيم كه در طرف غرب قم در خيابان امام زاده ابراهيم نزديك ايستگاه راه آهن است و در كنار پدر بزرگوارش به نام سيد ابو جعفر محمّد در يك ضريح و زير يك گنبد، مدفون مي باشند و در بعضي از كتب وي را با لقب «بخشي» معرّفي نموده اند.



2. امام زاده ابراهيم كه در كنار گلزار شهداي «در بهشت» نزديك مشهد منسوب به علي بن جعفر، آخر خيابان چهارمردان جهت شرق قم واقع است و زندگينامه وي در بخش دوم خواهد آمد.



1 - امام زاده ابراهيم (بخشي)و پدرش ابو جعفر محمّد.



مرحوم فيض مي نويسد: «در اين بقعه(1) دو امام زاده جليل (پدر و پسر) به اسامي ابوجعفر، محمد بن محسن بن ابراهيم عسكري، ابن موسي ابي السُّبْحة، ابن ابراهيم المرتضي، ابن امام موسي الكاظم عليه السلام، و فرزندش ابو اسماعيل ابراهيم مدفونند. كه به واسطه آثار تأليفي امام زاده ابراهيم اين قبه و بارگاه به نام وي شهرت يافته است.(2)



دركتيبه ايوانچه ورودي بقعه بر روي كاشي هاي ملوّن چنين نوشته شده:



«بسم الله الرحمن الرحيم، در اين بقعه مباركه به طوري كه آقاي ابو المعالي شهاب الدّين مشهور بالنجفي الحسيني الحسني المرعشي تعيين نموده اند: دو نفر از خاندان حضرت رسالت، يكي سيّد جليل ابو اسماعيل ابراهيم، بن ابي جعفر محمّد، ابن ابي طالب المحسن، بن ابي الحسن ابراهيم العسكري، بن موسي الثّاني ابي السُّبحة، بن ابراهيم المرتضي، بن سيدنا و مولينا الامام موسي بن جعفر عليهما السلام و ديگري سيّد ابو جعفر محمّد، پدر بزرگوار ايشان مدفون مي باشد، و سيد ابو جعفر محمّد با عم خود اسحاق - كه بين ساوه و آوه در بقعه معروف به شاه زاده اسحاق مدفون است - از عراق عرب مهاجرت به قم نمودند. نظر به اين كه شاه زاده ابراهيم از بزرگان علما و محدّثين بوده و كتب بسياري از جمله كتاب «الامامة» و كتاب «القضاء» و غيرهما تأليف نموده، بقعه منوّره به اسم ايشان مشهور شده است. شاه زاده ابراهيم در حدود سنه چهارصد هجري وفات يافت. ساختمان روضه منوّره او را بنا به فرمايش مؤلّف منتقلة الطّالبيين و به طوري كه در سفرنامه خوزستان مرحوم نجم الدّولة حاجي ميرزا عبد الغفار خان مهندس، نوشته شده بين سنه هفتصد و هشتصد هجري بوده است. و جناب مستطاب آقاي حاجي حسينعلي گرجي آشتياني باني شده به سعايت جناب حاجي ميرزا محمد و حاجي ميرزا محمد علي، اخوان شاكري خرّازي قمي به تعميرات اين بقعه اقدام و در اوّل شهر رجب هزار و سيصد و پنجاه و هفت هجري قمري تعمير آن خاتمه يافت.



سلسله نسب



همان گونه كه در ايوانچه ورودي بقعه منوّره نوشته شده، نسب اين سيّد جليل با پنج واسطه به امام كاظم عليه السلام مي رسد كه در ميان آن ها، علما، محدّثين و صالحان برگزيده وجود دارند.



نمودار زير بيانگر سلسله نسب وي و هم نامش ابو القاسم ابراهيم بن احمد بن موسي و بعضي از امام زادگان بزرگوار مي باشد كه با تفحص در كتب انساب تنظيم گرديده است.(3)



اما بعضي از نسب شناسان احتمالات ديگري در سلسله نسب وي داده اند كه مورد تأييد همه نمي باشد.



ناصر الشريعه، سه احتمال در نسب وي و پدرش ذكر كرده است:



1 - ابراهيم، بن محمد، بن حسن، بن ابراهيم، بن احمد، بن موسي، بن ابراهيم، بن موسي بن جعفر عليه السلام.



2 - محمد بن حسن، بن احمد، بن اسحاق، بن ابراهيم، بن احمد، بن موسي، بن ابراهيم،بن موسي بن ابراهيم،بن موسي بن جعفر عليهماالسلام.



3 - محمّد بن اسحاق، بن موسي، بن اسحاق، بن ابراهيم، بن موسي، بن ابراهيم بن موسي بن جعفر عليه السلام.



و اين احتمالات را از روي كتب انساب مي داند.(4) اما با تدبّر در كتب انساب(5) به خوبي آشكار مي شود كه هيچ كدام از اين احتمالات در سلسله نسب امام زاده ابراهيم و پدر بزرگوارش مورد تأييد نيست و شواهدي بر ضعف آن ها موجود مي باشد، سلسله نسب اين دو سيد جليل القدر همان است كه آية الله نجفي مرعشي - قدّس سرّه - استخراج نموده اند.



خاندان



پدر بزرگوار امام زاده ابراهيم، سيّد ابو جعفر محمّد است كه با عموي خود اسحاق(6) بن ابراهيم عسكري فرزند موسي ابوسُبحه، فرزند ابراهيم بن موسي بن جعفر عليهما السلام از عراق عرب به قم مهاجرت نموده است.



علّت مهاجرتشان را اين گونه مي توان بيان كرد: كه در آن ايّام سادات و ذراري پيامبر صلي الله عليه و آله در عراق تحت فشار حكّام جور قرار داشتند. و عرصه زندگي براي آن ها بسيار تنگ بود. امّا ايران به ويژه شهر قم، مركز دوستداران اهل بيت عليهم السلام و راويان حديث و عالمان دين بود كه به ائمه معصومين عليهم السلام و منتسبين به آن ها عشق مي ورزيدند و آن ها را با احترام و اكرام در كنار خود مي پذيرفتند. بدين جهت سادات بزرگوار به سوي ايران و قم مهاجرت نموده در جاي جاي ايران خصوصاً در قم سكني گرفتند.



قابل توجه اين كه هيچ يك از علماي نسب شناس ذكر نكرده اند كه وقتي ابوجعفر محمّد همراه عموي خود اسحاق، وارد قم شد فرزندش ابراهيم را نيز همراه خود آورد. از اين مطلب مي توان حدس زد كه ابراهيم در قم متولد شده است و در اين شهر كه در آن روز مركز علم و دانش و تقوا بود رشد و نمو نمود و صاحب علم و كمال گرديد.