در روايت آمده است كه امام صادق عليه السلام فرمود: «اَلا وَ اِنَّ قُم الْكُوفَةُ الصَّغيرَةُ، اَلا اِنّ لِلْجَنِّةِ ثَمانِيَةَ اَبْوابٍ، ثَلاثَةٌ مِنْها اِلي قُم، تُقْبَضُ فيها اِمْرَأةٌ مِنْ وُلْدي اسْمُها فاطِمَةُ بِنْتُ مُوْسي ، و تَدْخُلُ بِشَفاعَتِها شيعَتيَ الْجَنّةَ بِاَجْمَعِهِمْ»(1)



«قم كوفه كوچك است و بهشت هشت در دارد، سه در آن به روي قم باز است و بانويي از فرزندان من در آن جا دفن خواهد شد كه فاطمه دختر موسي نام دارد و با شفاعت وي همه شيعيان من وارد بهشت مي شوند».



با ورود عبد الرحمن بن محمد بن اشعث همراه هفده نفر از علماي تابعين و شيعيان برجسته و پارسا، مانند سعيد بن جبير به قم درحدود سال 83 ه .ق و هجرت آل اشعر در دو دهه آخر قرن اوّل هجري به اين سرزمين،(2) قم پايگاه مهمّي براي شيعيان و دوستداران اهل بيت عليهم السلام گرديد.



بدين جهت وقتي حضرت معصومه عليها السلام در ساوه بيمار شد، درخواست كرد تا او را به قم ببرند. با ورود حضرت معصومه عليها السلام به قم و وفات و دفن شدن آن حضرت در اين سرزمين، قم رونق بيشتري يافت و فرزندان و احفاد ائمه معصوم عليهم السلام كه بر اثر فشار حكّام ظالم و دشمنان اهل بيت عليهم السلام در تنگناي شديد بودند، گروه گروه به سوي ايران مخصوصاً به شهر قم و اطراف آن كه پايگاه شيعيان بود روي آوردند. و در كنار دوستداران اهل بيت با احترام زياد زندگي كردند و پس از رحلت در قم دفن گرديدند.



زندگينامه حضرت معصومه عليها السلام و معرّفي شخصيت والاي آن حضرت و امامزادگان مدفون در جوار روضه مطهّره آن بزرگوار و يا در گوشه و كنار شهر مقدس قم، كتابي مستقل مي طلبد كه در اين زمينه تأليفات خوبي وجود دارد.



در اين نوشتار سعي شده است، سيري كوتاه و مختصر در زندگي نامه ساير امام زادگان كه در شهر مقدس قم داراي قبه و بارگاهي هستند، ارائه گردد.



در اين راستا از كتب بسياري كه در اين زمينه به رشته تحرير در آمده، مانند: «گنجينه آثار قم»، «بدر فروزان»، «انجم فروزان»، تأليف مرحوم عباس فيض، «تاريخ قم»، تأليف حسن بن محمد، و «تاريخ قم»، ناصر الشريعه، «عمدة الطالب» ابن عنبه «منتهي الآمال»، محدث قمي، «انوار المشعشعين»، شيخ محمد علي كچوئي، و «انوار پراكنده»، تأليف محمد مهدي فقيه محمدي گيلاني و ديگر كتبي كه در فهرست منابع، بيان گرديده است استفاده نموديم. از همه مؤلفين محترمي كه در اين زمينه زحمت كشيده اند قدرداني و تشكّر مي شود.



تأليف اين كتاب به پيشنهاد دبيرخانه كنگره بزرگداشت حضرت فاطمه معصومه عليها السلام و مكانت فرهنگي قم انجام شده لذا سعي گرديد تا زندگي نامه اين امام زادگان بزرگوار به صورت گويا و مختصر نوشته شود. به جز زندگي نامه علي بن جعفر كه قبلاً در فرصتي بيشتر و مفصل تر تحرير يافت و به اين مجموعه اضافه گرديد.



كتاب در سه بخش تنظيم يافت:



1 - امام زادگان مدفون در غرب رودخانه قمرود



2 - امام زادگان مدفون در شرق رودخانه قمرود



3 - امام زادگان مدفون در استان قم به ترتيب حروف الفبا.



و در بخش اول ودوم امام زادگان مدفون در هر خيابان پشت سر هم قرار گرفت تا بدين صورت نظم خاصي پيدا كند. اميد است مرضي حضرت حق و مورد قبول اهل بيت پيامبر صلي الله عليه و آله وقرار بگيرد.



احمد محيطي اردكاني



ارديبهشت 1383