در تاريخ شيعه، اشعريان در نشر فرهنگ اهل بيت عليهم السلام و خصوصاً احاديث آن بزرگواران نقش ممتازي داشته اند. پيشينه اين خاندان به پيش از اسلام باز مي گردد. آنان پس از اسلام آوردن، در خدمت رسول اكرم صلي الله عليه وآله مشمول عنايات آن بزرگوار بودند. اشعري ها از حجاز به عراق مهاجرت نمودند و در اواخر قرن اول هجري، روي به ايران آورده، يكي از مهم ترين مراكز نشر فرهنگ اهل بيت عليهم السلام را در قم بنيان نهادند.



ائمه اطهار عليهم السلام بارها اشعريان را مدح كردند. امام صادق عليه السلام خاندان اشعري را خاندان نجيبان و «عمران اشعري» را «نجيبي از خانداني نجيب» خواندند! شماري از اشعري ها جزو اصحاب ائمه عليهم السلام و راويان احاديث ايشان بودند و برخي از مشايخ حديث، به ويژه مشايخ قم، مانند: علي بن بابويه، شيخ صدوق، علي بن ابراهيم، محمد بن حسن صفار، محمد بن يعقوب كليني و شيخ طوسي از آنان روايت كرده اند.



نقش مهم شناخت رجال حديث در جداسازي احاديث درست از نادرست و همچنين نبود تحقيقي مستقل و منسجم درباره اشعريان، انگيزه هاي نويسنده براي نگارش اين كتاب است.



كتاب در 4 بخش و 6 فصل تنظيم شده است: در بخش نخست، كلياتي درباره اشعريان طي دو فصل آمده است: فصل اول به مقدماتي براي شناخت اشعريان و فصل دوم به اسلام آوردن آنان اختصاص يافته است.



در بخش دوم، فعاليت هاي اشعريان در خارج از شبه جزيره عربستان بحث شده است. اين بخش به دو فصل «عراق» و «ايران» تقسيم شده است:



فصل نخست، به شاخه هاي خاندان اشعري در عراق، فعاليت ها و مذهب آنان و فصل دوم به مهاجرت و حضور گسترده اشعريان درمناطق جبال، به ويژه قم و قيام هاي قمي ها عليه حكومت مركزي پرداخته است.



بخش سوم در دو فصل به چگونگي گرويدن اشعريان به تشيّع و نقش آنان در گسترش آن مذهب اختصاص يافته است: در نخستين فصل، چگونگي ارتباط اشعري ها با مكتب تشيّع و بررسي گرايش مردمان مناطق جبال به آن مكتب و احتمال تأثير پذيري آنان از تشيّع اشعريان، مورد كاوش قرار گرفته و در دومين فصل، خدمات اشعريان به شيعه مطرح شده است.



به سبب اهميتي كه محدّثان اشعري در ترويج مكتب تشيّع داشته اند، بخش چهارم به معرفي محدثان و راويان اين خاندان پرداخته و حجم بيشتر كتاب را به خود اختصاص داده است. در اين بخش، بيش از 130 تن از محدثان و ساير سرشناسان اشعري معرفي شده و از نگاه رجالي - تاريخي، شخصيت آنان كاوش شده است و در صورت اختلاف نظر كارشناسان، سعي بر آن است تا نظر درست ارائه شود.



از آنجا كه از برخي اشعريان، اطلاع كافي نداريم و نقشي در خور نيز در حديث و تاريخ نداشته اند و براي پرهيز از زياده نويسي، تنها فهرستي از 42 تن از آنان را در انتهاي اين بخش ملاحظه خواهيد كرد.



و چون جمعي از محدثان و ديگران در زمره موالي اشعريان بوده و از اشاعره اصيل به شمار نمي رفته اند، جهت دوري از اشتباه، فهرستي از اين گروه - با اشاره به نكات مهم زندگي ايشان - در پايان كتاب ذكر شده است.



در پايان بر خود لازم مي بينم كه از زحمات مرحوم استاد علي اكبر غفاري قدرداني و تشكر نمايم، آن بزرگوار با دقت ويژه اي دست نوشته اينجانب را ملاحظه نموده و در مواردي نه چندان اندك نظر خود را مرقوم نمودند كه در موارد ضروري در پانوشتها به آنها اشاره شده است.



از دست اندركاران كنگره بزرگداشت مقام حضرت معصومه عليها السلام كه زمينه چاپ و انتشار اين نوشتار را فراهم نموده اند به ويژه آقايان حجة الاسلام والمسلمين احمد عابدي و حجة الاسلام والمسلمين عبدي نيز قدرداني و تشكر مي نمايم و از درگاه ايزد منان براي تمامي خادمان خاندان علم و عصمت توفيق روزافزون را خواستارم.