مساجد معروف قم
در شهر مذهبي قم، مساجد فراواني وجود دارد، در اينجا نظر شما را به ذكر چند مسجد معروف و باستاني آن، جلب مي كنيم:
1ـ مسجد امام
اين مسجد عظيم نزديك حرم(بين حرم و بازار، در خيابان حضرتي) واقع شده كه به صورت ابتدايي توسط احمدبن اسحاق اشعري(ره) به امر حضرت امام حسن عسكري(عج) ساخته گرديد، بديهي است كه سال هاي بعد به توسعه و تعميرات و بازسازي هاي جديد، پرداخته شد در دوران صفويه و قاجاريه تغييرات و اضافات در آن شده است و اخيراً نيز توسط مرحوم آيه الله ميرزا ابوالفضل زاهدي(ره) قسمت سرداب و مسجد بالاي سرداب به طور كلي عوض شده و به صورت جالب و نويني درآمده است.
2ـ مسجد جامع(جمعه)
اين مسجد از بناهاي قديمي است، تاريخ اصل بناء آن درست روشن نيست ولي تاريخ كتيبه بالاي ايوان بزرگ را 529 قمري نوشته اند، اما اين تاريخ سند ساخت مسجد به شمار نمي آيد. اين مسجد از نظر قدمت و وسعت و مجلل بودن بناي آن، تاريخي و ديني است. اين مسجد در عصر حضرت رضا(ع) وجود داشته است، و دِعبِل خزاعي، اشعار خود را در آن، براي مردم خوانده است.
3ـ مسجد عشقعلي
از بناهاي قديمي و ظاهراً در دوره شاهان صفوي ساخته شده است، و در اوائل خيابان چهارمردان قم مي باشد.
و معلوم نيست كه وجه نام گزاري اين مسجد به"عشقعلي" به خاطر آن است كه نام باني آن عشقعلي بوده است و يا به عشق علي اين مسجد را ساخته اند و يا اهل خانقاه به آن نفوذ كرده بودند؟
4ـ مسجد بالاسر
اين مسجد در كنار حرم مطهر حضرت معصومه(ع) واقع شده و اينك به صورت بسيار جالب و وسيعي در آمده است(نامش مسجد است و جزء‌حرم مي باشد، ولي مسجد شرعي نيست، زيرا محل دفن اموات است.) بسياري از مراجع و بزرگان علم و شهيدان والامقام انقلاب اسلامي، در اين مكان مقدس به خاك سپرده شده اند.
و به طور كلي در جنب حرم حضرت معصومه(ع) جز مسجد اعظم، مسجدي وجود ندارد، تنها در مورد محراب مسجد بالاسر، رعايت احتياط شود.
5ـ مسجد سيني
اين مسجد در محله پنجه علي واقع شده بالاي محراب مسجد جاي پنجه اي است كه گويند پنجه علي(ع) است، اين مسجد در سال 886 هجري قمري ساخته شده است.
ظاهراً پنج نفر كه نام آنها"علي" بوده، آن را ساخته اند، از اين رو به چنين نامي شهرت يافته است.
6ـ مسجد اعظم
از مساجد بسيار عظيم و با اهميت قم است كه در كنار حرم حضرت معصومه(ع) واقع شده و در قم از نظر بنا و ساختمان و اهميت، بي نظير است. اين مسجد به امر حضرت آيه الله العظمي بروجردي(قدس سره) ساخته شده است.
روز 11 ذي القعده 1373 هـ .ق مصادف با ولادت حضرت رضا(ع)، حضرت آيه الله العظمي بروجردي(ره) اولين كلنگ بناي آن را طي مراسم باشكوهي بر زمين زدند.
و در كنار آن، ناحيه روخانه، وضوخانه مجهزي نيز ساخته شد، و آن وضوخانه در سال 1374 شمسي به همت توليت آستانه، تجديد بنا گرديد، و هم اكنون واردين و زائرين با كمال راحتي از اين مسجد استفاده مي كنند.
بناي ساختمان اين مسجد از سال 1374 هـ .ق آغاز گرديد، و تا زمان وفات آيه الله بروجردي(ره) سال 1380 هـ . ق ادامه يافت.
قابل توجه اين كه: اخيراً با باز شدن مسجد بالاسر، به مسجد اعظم، جزء آستانه مقدسه شده و فضاي آستانه را وسعت بخشيده است.
اين مسجد از آغاز تاكنون همچون يك دانشگاه بزرگ، محل تدريس آيات و مراجع بزرگ بوده و هست و طلاب علوم اسلامي اكثر استفاده را از آن نموده اند.
7ـ مصلاي قدس قم
اين مصلاي باعظمت كه بعد از انقلاب براي اقامه نماز جمعه در قسمت پاياني خيابان شهدا(صفائيه سابق) واقع شده، در مساحت ده هزار متر مربع، و چهار هزار متر مربع بالكن، مخصوص خواهران ساخته شده، داراي گنبد استيل و ديدني است. محوطه اين مصلا، براي بيش از پنجاه هزار نفر گنجايش دارد.
كتابخانه هاي عمومي قم
كتابخانه هاي عمومي و معروف قم عباتند از: اـ كتابخانه آيه الله العظمي مرعشي نجفي(ره)، در خيابان آيه الله مرعشي(ارم سابق) جنب مرقد شريفشان. 2ـ كتابخانه دفتر تبليغات اسلامي، در خيابان فاطمي. 3ـ كتابخانه مسجد اعظم. 4ـ كتابخانه آستانه مقدسه حضرت معصومه(ع) در كنار صحن نو و...
همه اينها از آثار پربركت وجود مقدس حضرت معصومه(ع) است.
از اين رو پايان كتاب را با اين اشعار زيبا و پرمحتوا، به عنوان توسل به عالمه آل عبا حضرت فاطمه معصومه(ع) زينت مي بخشم:
خاك قم گشته مقدس از جلال فاطمه نور باران گشته اين شهر از جمال فاطمه
گرچه شهر قم شده گنجينه علم و ادب قطره اي باشد ز درياي كمال فاطمه
تابش شمع و چراغ و كهرباي نورها باشد از نقد جمال بي مثال فاطمه
صافي آيينه ايوان نيكو منظرش گوشه اي از صافي قلب زلال فاطمه
عطر‌آگين گشته گر اين بارگاه جنتي اين نسيمي است از عبير دلگشاي فاطمه
بر سر ما سايه افكن از كرامت اي بتول شد سعيد آن كس كه بْد اندر زلال فاطمه
آفت دل ها فراق از درگه معصومه است حرمت من، حرمت عز و جلال فاطمه
يا رب از غم ها مرا برهان هم از افسردگي عفو كن ما را به قلب پر ملال فاطمه
كبريا از درگهش كس را نكرده نااميد خاصه آن كو داشت پشتيبان، مثال فاطمه(300)
اعتذار و تذكر
از اين كه به عللي برخي از مطالب به طور مجمل يا كوتاه بيان شد، و يا اصلاً ذكر نشد از خوانندگان معذرت مي خواهم و عذر ما هم به جا است چون بناي اين كتاب بر اختصار است.
لازم به تذكر است كه اصيل ترين مدارك درباره قم و ورود حضرت معصومه(ع) به قم و... كه علامه مجلسي و محدث قمي و علماي ديگر، در اين باره، بسيار از آن نقل مي كنند، كتاب تاريخ قم است كه در سال 378 هجري قمري، آن را دانشمند فاضل حسن بن محمد(معاصر شيخ صدوق) به نام صاحب بن عباد تأليف كرد، متأسفانه متن عربي آن در دسترس نيست و قسمتي از ترجمه فارسي آن كه در قرن نهم(سال 865 هـ .ق) توسط حسن بن علي بن حسن بن عبدالملك قمي در 347 صفحه وزيري ترجمه شده باقي مانده است.
ولي با كمال تأسف از ترجمه آن نيز بيش از پنج باب كه جلد اول كتاب مي باشد باقي نمانده است، اين كتاب در سال 1313 شمسي با تصحيح و اهتمام آقاي سيدجلال الدين تهراني، به طرز زيبايي چاپ شده است، نگارنده در كتابخانه مسجد اعظم قم از اين كتاب استفاده نموده ام.(301)
اَللهُمَ اجْعَلْ لَنا حَظاً وافِراً مِنْ شَفاعَتِها:
خدايا! بهره فراواني از شفاعت حضرت معصومه(ع) را نصيب ما گردان."
آمين يا رب العالمين
"پايان"