علت قمي يا صحيح تر گفته شود(بي علت قم) ضرب المثلي است و در موردي به كار مي رود كه كسي با زرنگي خاصي بر حريف چيره شود، اين ضرب المثل قرنها قبل از صفويه معمول بوده هنوز هم هم كم و بيش استعمال مي شود ظاهرا ضرب المثل"علت قمي" را مخالفان و دشمنان مردم قم، در زماني كه شيعه در ايران در اقليت بوده اند به عنوان طنز براي برحذر داشتن ديگران از سرو كار داشتن با قمي ها، به وجود آورده اند. در اوايل صفويه اين ضرب المثل بيشتر در بازار و هنگام داد و ستد استعمال مي شد و مي گفتند معامله بي علت قمي باشد.



شاعري از شاعران اوايل صفويه، به نام"مولانابِيره قمي"، در دفاع از مر دم قم در قبال ضرب المثل مزبور، چنين گفته است:



مردمان گويند، بي علت قمي راست مي گويند، بي علت قمي است(577)



مقصود شاعران اين است كه مردم مي گويند، معامله يا سخن خالي از علت قمي باشد درست مي گويند كه ، قمي بدون علت و تزوير است با توجه به اينكه بيت مزبور در تحفه سامي تأليف"سام ميرزا فرزند شاه اسماعيل اول" ذكر شده و"سام ميرزا" در سال 984 درگذشته، بايد گفت كه اين ضرب المثل بسيار قديمي است، و تا آنجا كه نويسنده اطلاع دارد، بيت مزبور قديمترين موردي است كه در آن از علت قمي سخن رفته است. اما در بررسي آثار قديمتر، ممكن است بتوان، نشانه هاي ديگري از آن را يافت.