گفتيم كه پس از فتح قم به دست مسلمانان، جمعي از مردم قم مسلمان شدند و عده اي به آئين"زردشت" باقي ماندند و جِزيه به عهده گرفتند و تا چند قرن بعد آتشكده هاي ايشان در قم باقي بود، گذشته از زردشتيها، تا قرن چهارم و پنجم عده اي يهودي و مسيحي نيز در قم بوده اند.



باب نوزدهم تاريخ قم درباره يهوديان و مجوسياني(زردشتيان) بوده است كه در قم و نواحي آن اقامت داشته و مالي(جزيه اي) كه بر ايشان حوالت بوده است، و باز به موجب نوشته تاريخ قم جمعي از ترسايان(مسيحيان) رد قم نزول كرده و آنجا را وطن ساخته بودند.(552)



در مورد ديگر از تاريخ قم مبلغ جزيه اي كه در قم از اهل ذمه مي گرفته اند، ذكر شده است.(553) در زمانهاي بعد از قرن چهارم و پنجم نويسنده از وجود غير مسلمان در قم اطلاع زيادي ندارد، جز از زمان ناصر الدين شاه به بعد كه پس از تأسيس تلگراف خانه در قم، چند خانواده اروپايي در قم سكونت پيدا كرده اند و خانه اي كه در آن سكونت داشته اند، مشخص است. و در پاره اي از سفرنامه هاي اروپائياني كه تا اواخر قاجاريه به ايران و قم آمده اند، به وجود خانوادههاي اروپايي در قم اشاره شده است.



از جمله"هانري رِنه د آلماني" گويد: در چند سال قبل چند نفر از خانمهاي انگليسي مأمور شدند در تلگرافخانه هند و اروپايي اين شهر(شهر قم) كار كنند، اين خانمها محض احتياط مجبور بودند كه در موقع حركت در كوچه و بازار، لباسي از زنان مسلمان به عاريت گيرند و با روي پوشيده و مستور در چادر حر كت كنند.(554)



"لرد كرزَن" گفته است: در خارج شهر(شهر قم) تلگرافخانه انگليسي دائر شده است و زنان انگليسي در موقع لزوم با چادر از خانه بيرون مي آيند(555)تا اين اواخر، چند خانواده كليمي در قم بودند كه به امر طبابت و بزازي اشتغال داشتند، ولي به تدريج از قم رفتند و امروز جز چند اروپايي متخصص كارخانه ها و يك خانواده ارمني گويا غير مسلمان ديگري در قم نباشد.