1ـ‌ دوره مقدماتي


اين دوره از مبادي صرف عربي و صيغه سازي شروع مي شود، سپس مبتَدي مقداري نحو و منطق فرا مي گيرد، كتابي كه هر طلبه در ابتداي كار بايد بخواند، كتابي است به نام جامع المقدمات كه مجموعه اي است از چهارده كتاب كوچك به فارسي و عربي، در صرف و نحو و منطق و روش درس خواند و تمرين صيغه هاي دشوار صرفي.



كتاب جامع المقدمات از چند قرن پيش جزء كتب درسي طلاب قرار گرفته است.



بعد از جامع المقدمات طلبه بايد كتابهاي مفصلتري را در صرف و نحو فراگيرد تا بتواند در آينده، متن اخبار و احاديث و كتب فقه و اصول و تفسير را به خوبي درك كند و قدرت استبناط در او پيدا شود.



كتابهاي شرح الفيه ابن مالك(332)جلال الدين سيوطي و شرح ابن عقيل بر الفيه و شرح جامي بركافيه ابن حاجب در نحو و شرح نظام و شرح رضي بر شافيه ابن حاجب درصرف از كتبي است كه طلبه بعد از جامع المقدمات بايد فرا گيرد و اشعار الفيه"ابن مالك" را از حفظ كند.



سپس براي آشنايي بيشتر با ادبيات عرب. مغنيِ اللَبيب"ابن هشام" و مطَول"سعدالدين تفتازاني" را(امروز بيشتر به جاي مطول كتاب مختصر ار مي خوانند) فرا مي گيرد و در ضمن كتابهائي مفصلتر از كبري در منطق(در جامع المقدمات) از قبيل حاشيه ولي عبدالله يزدي بر تهذيب المنطق تفتازاني و شمسيه"عمر بن علي كاتبي قزويني" و گاهي شرح مطالع"قطب الدين رازي" فراگرفته مي شود و نيز مختصري در عم اصول فقه در پايان دوره مقدماتي جزء برنامه است و كتابي كه مأخذ علم اصول در اين دوره است كتاب معالم الاصول تأليف"شيخ حسن فرزند شهيد ثاني" است كه شروح و حواشي بسياري بر آن نوشته اند.



در دوره مقدماتي و گاهي در دوره سطح، كتاب شرايع محقق نيز جزء برنامه است. اصول اين برنامه، از دوره صفويه به بعد، معمول بوده است.


پاورقي

(332) الفيه منظومه اي است مشتمل بر هزار بيت در نحو و مقداري از صرف كه چون از اعتبار خاصي برخوردار است. چند شرح بر آن نوشته شده است.