به مناسبت احاديثي كه درباره فضيلت خاك قم روايت شده، از قرنها قبل، حمل اموات به اين شهر و دفن در خاك آن معمول بوده است.



به طور كلي حمل جنائز به مشاهد متبركه از قرن سوم به بعد جريان داشته و از ميان فِرقِ اسلامي، شيعه به اين امر، علاقه مخصوصي ابراز مي داشته است و جمعي از پادشاهان و امراي شيعه در قرنهاي سوم و چهارم و قرنهاي بعد؛ اجسادشان به نجف و كربلا حمل شده است.



درميان شهرهاي ايران، قم از اين حيث ممتاز است و گويا در هيچ شهري به ا ندازه قم، اجساد علماء و پادشاهان و رجال دفن نشده است و هيچ شهري مانند قم داراي قبرستانهاي متعدد و بزرگ نبوده است.



قيمت قبر نسبت به نزديكي و دوري از حرم، تفاوت داشته كه هم اكنون نيز به همين قرار است.



"هانري رنه دالماني" كه شصت هفتاد سال پيش قم را ديده چنين مي گويد:



هر قبري را حداقل شش تومان و حداكثر يكصد تومان خريداري مي كنند و در دكانهاي سمساري انواع لباس ماتم به فروش مي رسد و چهارپاداران هم براي نقل اموات به قم پول زيادي از بستگان مرده مي گيرند.(308)



از نخستين كساني كه اطلاع داريم، جسد او را براي دفن به قم حمل كرده اند،"محمد عزيزي" از سادات قم(در حدود قرن سوم هجري) است كه از قم به بغداد رفت و در نزديكي نهروان(محلي نزديك بغداد) كشته شد، تابوت وي را به قم حمل كردند و نزديك مسجد رضائيه مدفون شد(309)



در بحث از نقابت علويان گفته شد كه ابوالقاسم"علي بن محمد" و فرزندش محمد بن علي كه هر دو از نقباي قم بودند، در ري درگذشتند و تابوتشان را به قم بردند، و باز گفته شد كه در سال 759 ركنِ كرد ملازَم عليِ صفي كه از دلاوران آن روزگار بود، چون در نزديكي ري به قتل رسيد، جسدش را به قم حمل كردند.



از دورة‌صفويه به بعد حمل اجساد از تمام ايران به قم شيوع يافت"شاردن" در اين باره گويد در سمت چپ مزار حضرت معصومه(ع) گورستان بزرگي به مساحت هزار و پانصد گام مربع وجود دارد و معمولا اجساد مردگان را از اكناف و اطراف ايران به اين حوزه مقدس منتقل مي نمايند.(310)



از رجال بزرگ عصر صفوي كه جنازه او را به قم حمل و در جوار حضرت"معصومه(ع)" دفن كردند،"ميرزا رضي" از سادات اصفهان است كه صدر اعظم شاه عباس و نائب التوليه موقوفات او بود.(311)ديگر"امير شمس الدين محمد صدر"(از رجال معتبر عصر شاه عباس اول) در سال 998 به قم حمل شد و در صحن آستانه"ستي فاطمه(ع)" نزديك به درِ حرم محترم مدفون گشت.(312)



بسياري از رجال وصيت مي كردند جسدشان در قم دفن شود(و اين رسم تا امروز هم معمول است) از جلمه"ميرزا محمد حسين برزاني" از سرداران بزرگ شاه"سلطان حسين صفوي" كه مرد بسيار محترمي بود، چون در جنگ با افاغنه، سخت مجروح شد، جسد نيمه جان او را نزد محمود افغان بردند، محمود پرسيد وصيتي داري بكن، گفت اگر بتواني جسدم را در مزار شهر قم، در جوار حضرت"فاطمه معصومه(ع)" بِنت"امام موسي(ع)" بفرما دفن نمايند و بعد از مرگ وصيتش را معمول داشتند.(313)