مسجد امام حسن(ع) يا به زبان مرد،گ مسجد امام، امروز مسجد جامع قم است ظاهر بناي اين مسجد مانند مسجد جمعه، زياد قديمي نيست اما، مورد قم آن را مسجدي مي دانند كه در زمان امام حسن عسكري(ع) و به دستور آن حضرت و بنابر مشهور به وسيله احمد بن اسحاق اشعري، وكيل وي در قم، بنا شده است و تداول چيزي در ميان مردم كه از نسلي به نسلي ديگر رسيده است؛ جزء معتبرترين اسناد، محسوب مي شود.



مطلب قابل توجه در مورد مسجد مزبور اين است كه در زمان امام عسكري(ع) در اواسط قرن 3 هجري محلِ مسجد امام در فاصله زيادي(در حدود دو كيلومتر) از شهر قم قرار داشته است و در چنين محلي بناي مسجدي بزرگ چه مناسبت دارد؟



در اين مورد به چند چيز بايد توجه كرد: نخست اينكه در آن وقت؛ مساجد بزرگ را بيرون شهر مي ساخته اند تا در موقع لزوم و هنگامي كه اخطارهايي مي بايستي از طرف واليان و فرمانروايان به عامه مردم شهر بشود اجتماع آنان آسان باشد؛ و قبلا به نقل از"تاريخ قم" گفته شد كه مسجد جامع ابوالصديم هم خارج شهر بنا گرديده است، و باز گفته شد كه جامع ابوالفضل عراقي نيز بيرون شهر بوده است.



دوم اينكه: در آن زمان به موجب نوشتة"تاريخ قم"، وجوه و اشراف"آل سعد" را بر كنار رودخانه قم سراها و كوشكها بود كه به جهت نزهت و تفرجِ خاطر در آنها مي نشستند و به رودخانه و بساتين در فصل ربيع مشرِف مي گشتند تا در سال 292 سيلي عظيم برسيد و آن سراها و كوشكها را خراب كرد.(232)



پس ملعوم مي شود كه در اطراف اين مسجد كه در كنار رودخانه واقع بوده و اكنون نيز جنب رودخانه است؟ سراها و بناهاي با شكوه بوده و افرادي در آنها سكونت داشته اند.



سوم اينكه: مسجد امام، نزديك حرم حضرت فاطمه(ع) و در كنار قبرستان اطراف آن بنا شد. و مردم در آن اطراف همواره در آمد وشد بوده اند.



در هر حال مقصود ما در اينجا بيان تاريخ مساجد قم نيست بلكه منظور اصلي بيان اثري است كه مرقد فاطمه معصومه(ع) در بناي مساجد در قم داشته است، به طوريكه از زمان دفن آن حضرت تا امروز از لحاظ كثرت مساجد و آبادي آنها همواره از شهرهاي كم نظير بوده و پيوسته در مساجد قم اقامه نماز جمعه و جماعت مي شده است و در زمان سلجوقيان بنا بر نوشته شيخ عبدالجليل در دو مسجد قم نماز جمعه به پا مي شده است(233)كه به موجب اين نقل بايد وسعت شهر قم به قدري زياد بوده باشد كه بتوان در دو مسجد اقامه نماز جمعه كرد.(234)