باغ بابلان و قبرستانهاي ديگر آن روز قم و محل فعلي آنها


گفته شد كه باغ بابلان، قبرستاني بوده است در بيرون شهر قم و با شهر فاصله داشته، اما معلوم نيست كه آيا قبرستان عمومي بوده است يا خانوادگي.



محل باغ بابلان همين جائي بوده است كه امروز ضريح و بارگاه حضرت معصومه(ع) و صحن هاي اطراف آن و ميدان آستانه و شايد خيابان آستانه و قسمتي از خيابان ارم قرار دارد، در اين قبرستان طبق نوشتة"تاريخ قم" در باب مربوط به سادات طالبيه، ده ها تن از امام زادگان كه اسامي ايشان در همان كتاب ذكر شده مدفون هستند.



در"تاريخ قم" گذشته از مقبره باغ بابلان از دو قبرستان ديگر نام مي برد كه يكي در جنوب غربي شهر قم و ديگر در شمال غربي آن قرار داشته است اولي به نام مالون كه در چند مورد نام آنرا بوده است(160)و از جمله كساني كه در آن دفن شده اند، احمد بن قاسم را ذكر كرده است.



بنابر اين هيچ شكي نمي ماند در اينكه قبرستان مالون همين قبرستاني است كه اكنون در بيرون دروازه قلعه و در اطراف بقعه احمد بن قاسم(يا به تلفظ مردم قم، شاه احمد قاسم) وجود دارد.



نام مقبره مالون در كتاب"منتَقَله الطالِبِيه" از آثار قرن پنجم هم آمده است(161)اين قبرستان امروز در جنوب قم است.



دومي؛ قبرستاني است به نام مالك آباد كه بنا به نوشته"تاريخ قم" ابواحمداز اولاد محمد حنيفه در آن دفن شده است(162).



قبرستان مزبور امروز به صورت قبرستاني متروك در بيرون دروازه ري، در شمال شرقي شهر قم، در فاصله ميان امامزاده شاه سيد علي و امامزاده شاهزاده احمد قرار دارد، شاهزاده احمد همان ابواحمد است كه مردم قم هم اكنون او را از اولاد محمد حنيفه مي دانند و اين نسبت در زيارتنامه او نيز آمده و در روي قبر او نوشته شده، و چون بقعه ابواحمد در حد فاصل ميان بقعه شاهزاده سيد علي و بقعه چهار امامزاده است، عامه مردم آن را امامزاده مياني مي نامند.



و باز در كتاب تايخ قم آمده است كه درگورستان مالك آباد قبه اي بود به نام قبه آجريه كه در آن بر مردگان نماز مي گزاردند، آثار اين بقعه تا چند سال پيش برجا بود، شايد هنوز هم اثر كمي از آن در فاصله پانزده متر از بقعه ابواحمد باقي باشد.



همچنين در"تاريخ قم" ذكر شده است كه مالك آبادِ‌ سراجه را مالك بن اَحوص بنا كرده است(163) معلوم است كه قبرستان مالك آباد در حدود راه قديم قم به سراجه بوده است.



امروز در دو فرسنگي شمال قم جنب قمرود، دهي به اين نام وجود دارد كه محتمل است همان مالك آباد مورد نظر باشد، شايد هم مالك آباد نام محله اي در قم بوده است، اين قبرستانها مربوط به قسمت منيجان يعني ساحل راست رودخانه بوده است، و آيا قسمت كميدان هم قبرستان جداگانه اي داشته يا نه؛ اطلاعي نداريم.

پاورقي

(160) از جمله در صفحه 225، طبق نوشته تاريخ قم، صفحه 23، مالون نام يكي از هفت قلعه بوده است، ولي اين مكان امروز به محله دروازه قلعه معروف مي باشد، و در كنار اين قبرستان متروك درخت كاج كهني قرار دارد كه شايد از يادگارهاي همان زمانها باشد.



(161)‌منتقله الطالبيه: ص 255.



(162) صفحه 235.



(163) صفحه هاي 59 و 199و 213.