درباره عبور علي بن موسي الرضا(ع) از قم، هنگام رفتن به مرو، بنا به دعوت مأمون، در بيشتر مأخذها شاره نشده است اما قرائن و مداركي، آمدن آن حضرت را به قم تأئيد، بلكه ثابت مي كند.



نخست آنكه امروز در قم محله اي است به نام شاه خراسان در اواسط خيابان آذر كه قبلا كوچه اي بود و هنگام احداث خيابان آذر، جزء خيابان شد ولي هنوز اين نام به محل مزبور اطلاق مي شود و مسجدي هم در همان محل به نام مسجد شاه خراسان وجود دارد و اكنون در كنار خيابان قرار گرفته ودر سالهاي اخير بناي آن تجديد شده است.



در همني محل مدرسه اي است به نام مدرسه رضويه كه مردم قم از قديم معتقد بوده اند به اينكه علي بن موسي الرضا(ع) زماني كه به قم آمد، در همين محل نزول اجلال فرمود و از چاهي كه هم اكنون در آن مدرسه موجود است، آب نوشيد و غسل كرد و وضو ساخت و اين امر سينه به سينه تا به امروز رسيده است.



ديگر روايتي است كه ابن الفقيه از اميرالمؤمنين(ع) ذكر كرده و در ضمن آن آبي در قم وصف شده كه حضرت رضا(ع) در آن غسل خواهد كرد.(126)



سوم: نوشته تاريخ قم است كه امام علي بن موسي الرضا(ع) از آب مزبور نوشيد و در آن غسل كرد(127).



در تاريخ قم همچنين نوشته شده است كه حضرت رضا(ع) در صحبت رجاء بن الضَحاك، به راه بصره و فارس و اهواز(ظاهرا صحيح، اهواز و فارس باشد) به طوس آمد(128)اما از چه راهي به قم آمد و آمدن او به چه نحي بود؟ متعرض نشده است.



دليل چهارم: ابن طاوس از علماي معروف شيعه در قرن هفتم، كيفيت ورود علي بن موسي الرضا(ع) را به قم دركتاب"فَرحَة الغَرِي"شرح داده و چنين گفته است:



لَما طَلَبَه المأمون مِن خراسانَ تَوَجَهَ مِنَ المَديِنَهِ اِلَي البَصرَةِ ولَم يَصِلِ الكوفَةَ وَ‌مِنها تَوَجَهَ عَلي طَريقِ الكوفَةِ اِلي بَغدادَ ثمَ الي قمٍ وَ‌ دَخَلَها وَتَلقاه اَهلها وَ تَخاصَموا فِيمَن يَكون ضَيفه مِنهم فَذَكَرَ اِنَ الناقَةَ مَأمورةٌ فَما زالَت حَتَي بَرَكَت عَلي بابٍ وَصاحِب ذلِكَ الباب رَأي في مَنامِهِ اَنَ الرِضا يَكون ضَيفه فِي غَدٍ فَمامَضي اِلاَ يَسيرٌ حَتي صارَ ذلِكَ المَوضِع مَقاما شامِخا وَ هوَ اليوم مَدرَسةٌ مَطروقَةٌ.(129)



چون مأمون از خراسان،‌حضرت رضا(ع) را طلب كرد، آن حضرت از مدينه به بصره آمد و در راه خود به كوفه نرسيد و از بصره از راه كوفه به بغداد رفت و از آنجا روانه قم شد و به اين شهر ورود فرمود، اهل قم به ديدن وي آمدند و در اينكه كداميك افتخار مهمانداري آن حضرت را پيدا كند، با يكديگر به بحث و نزاع برخاستند؛ امام فرمود كه شتر من خود مأمور است كه در كجا فرود آيد، شتر در مقابل خانه اي زانو زد، صاحب آن خانه در خواب ديده بود كه فردا رضا(ع) مهمان او خواهد بود، ديري نپاييد كه خانه مزبور مقام شامخي پيدا كرد و امروز(قرن هفتم) مدرسه اي است كه رهگذر است.



به احتمال قوي مدرسه مزبور همين مدرسه رضويه فعلي است كه در اثر مرور زماني بناي اصلي به كلي از ميان رفته و تجديد بنا شده و قمستي از آن جزء خيابان گرديده است.



قراثني كه ذكر شد، همه دلالت دارد بر اينكه علي بن موسي الرضا(ع) به قم آمده و شايد چند روزي در اين شهر اقامت فرموده ولي شيخ صدوق، تصريح كرده است به اينكه مأمون دستور داده بود كه حضرت رضا(ع) در راه خود به خراسان، از كوفه و قم عبور نكند عبارت صدوق در اين باره چنين است.



فَكَتَبَ اِلَيهِ المَأمون لا تأخذ عَلي طَريقِ الكوفَةِ وَ قمٍ فَحمِلَ عَلي طَريقِ البَصرَةِ والاهوازِ و فارسَ حتي وافي مَروَ(130).



مأمونبه رضا(ع) نوشت كه از راه كوفه و قم نيايد، بنابر اين از راه بصره و اهواز(131)و فارس به مرو رسيد.



ظاهرا مقصود مأمون اين بوده كه علي بن موسي الرضا(ع) از كوفه و قم يعني دو مركز عمده شيعه و دوستداران اهل بيت، عبور نكند.



حضرت از كوفه عبور نكرد و از همين جهت، بنابر نوشته ابن طاووس به زيارت اميرالمؤمنين(ع) نائل نشد(132). ولي آيا طبق دستور مأمون به قم هم نيامد يا رجاء بن الضحاك كه مأمور بردن آن حضرت از مدينه به مرو بود، نگذاشت كه از قم عبور فرمايد؟ گويا دراين باره سندي در دست نباشد.



بنابراين و با توجه به دلائلي كه قبلا ذكر شد، تشريف فرمايي علي بن موسي الرضا(ع) به قم تقريبا مسلم مي شود.