قبل از تأليف"كتاب تاريخ قم"، كتاب ديگري، مشتمل بر مجموع اخبار قم؛ تأليف شده بود كه آن را مردي عرب مقيم قم به نام علي بن حسين بن محمد بن عامر در سال 328 نوشته بود، كتاب مزبور به دست نويسنده تاريخ قم نرسيد، زيرا مؤلف آن را در اطاقي نهاده بود، سقف اطاق فرود آمد و كتاب از ميان رفت.(36)



از قرار معلوم؛ نويسنده تاريخ قم، از موضوع آن اطلاع داشته و مي دانسته است كه درباره اخبار عرب متوطن در قم و جنگها و كارهاي ايشان بوده است.(37)



واما مدارك"كتاب تاريخ قم"؛ آن طور كه از خود كتاب برمي آيد بيشتر مطالب آن از كتابهاي"بلدان و بنيان"(درباره اين دو كتاب توضيح داده خواهد شد) و"تورايخ خلفاء"(38)و از كساني كه ايشان را معرفتي و خبري و دانشي بوده است و از صحف و ذخائري كه نزد ايشان بوده بيرون آورده شده است و اخبار و آثار مخصوص به قم و مردم قم را خود مؤلف جمع كرده و امور مربوط به خراج را از برادر خود ابوالقاسم، علي بن محمد بن الحسن الكتاب، كه حاكم قم بوده بهره گرفته است.



و اما مداركي كه مؤلف"تاريخ قم" در خلال كتاب خود به آنها استناد كرده، بيشتر عبارت است از:



1ـ كتاب"بنيان" تأليف احمد بن ابي عبدالله برقي، ياقوت شرح حالي از احمد بن ابي عبدالله برقي ذكر كرده، و ضمن آن گفته است كه كوفي الأصل بود و يوسف بن عمر ثقفي، والي كوفه، از طرف هشام بن عبدالملك، بعد از كشتن زيد بن علي بن الحسين(ع) جد او محمد را حبس كرد و سپس او را كشت و عبدالرحمن فرزند محمد با پسرش خالد از كوفه گريخت و به برقه قم آمد و در آنجا اقامت گزيد(39).



برقي كتابهاي بسياري تصنيف كرد، ياقوت و صلاح الدين صَفَدي، نام كتابهاي او را ذكر كرده و ضمن آنها كتابي به نام"التِبيان" را نام برده اند(40)كه گويا همان"كتاب بنيان" است و دو لفظ بنيان و تبيان ظاهرا يكي تحريف ديگري است.



2ـ كتاب"البلدان" ابوعبدالله، احمد بن محمد بن اسحاق همداني، معروف به فقيه(ابن الفقيه) كه خلاصه و مختصر آن به نام"مختصر البلدان" در ليدن چاپ شده است و اصل كتاب(يعني كتابي به نام"البلدان ابن الفقيه") در كتابخانه آستان قدس رضوي موجود است، ولي نسخه موجود نسخه كامل آن نيست، زيرا ياقوت مي گويد: كتاب"البلدان" در حدود يكهزار ورقه مي باشد، نسخه آستان مقدس، شايد يك سوم آن كتاب باشد.



3ـ كتاب"اصفهان" تأليف ابوعبدالله حمزه بن حسن اصفهاني.



4ـ كتاب"همدان" تأليف ابوعلي عبدالرحمن بن عيسي بن حماد همداني.



5ـ"سِيرالملوك العجم".



6ـ كتاب محمد بن مجمع عامل خليفه در قم در سال 255 درباره خراج قم.



7ـ‌ كتابي در خصوص مالهايي كه هر سال به قم معين و وضع كرده اند.



8ـ كتاب ا بوبكر محمد بن يحي صولي.



9ـ نسخه اي درباره خراج قم به مهر احمد بن محمد عامل قم در سالهاي 282 و 83 و 84 و 85.



10ـ‌"كتاب عباسي".



11ـ"كتاب رايات ابوالبختري".



12ـ‌كتاب"فتوح اهل اسلام"، ابوعبيده معمر بن مثَني.



13ـ ديوان محمد بن علي بن ابراهيم و محمد بن عيسي‌(ظاهرا مقصود ديوان خراج است).



14ـ نسخه اي از"ديوان آل سعد" در مورد مزارع گرداگرد قم.



15ـ"ديوان آب قم به حساب و تفصيل" ابراهيم بن علي و محمد بن علي.



16ـ‌كتابي دربارة"خواص شهرها" از آثار دوره ساسانيان كه به دستور قباد تهيه شده بوده است.



17ـ كتابي منسوب به اَحفص بن حميد آزاد كرده سائب بن ملك.



18ـ"كتاب شجره" تأليف احمد بن احمد مادراني.



19ـ"كتاب ري".



20ـ"كتاب تاريخ خلفاء" تأليف ابو نصر حسن بن علي قمي منجم.



از افرادي كه در ذيل نام مي بريم نيز روايت كرده است، بدون اينكه نام كتابشان را ببرد و شايد از زبان آنان مطلب يا مطالبي مربوط به قم شنيده بوده است، يا كتابشان معروف بوده و لازم نديده است كه نام ببرد، و آن افراد عبارتند از:



1ـ‌ محمد بن عبدالله.



2ـ‌ بعضي از فرزندان علي بن ابراهيم.



3ـ‌ هيثَم بن روايت از عمرِ كسراي.



4ـ ابن مقَفع.



5ـ علي بن موسي اَوسه از پدر خود.



6ـ‌ متوكلي.



7ـ حسن بن علي بن الحسين بن موسي بن بابويه.



8ـ ابوبكر بن عبدالرحيم.



9ـ ابن ماسِك.



10ـ‌ فضل بن مروان.



11ـ‌ ابو محمد حسن بن الحسين الكاتب.



12ـ محمد بن عيسي يقطِيني.



13ـ ابو عبدالله حسين بن أحمد موسوي.



14ـ هشام بن محمد بن سائب كلبي.



15ـ احمد بن محمد بن عيسي.



16ـ ابوالحسين، علي بن محمد بن جعفر بن خزَيمه اسدي منجم.



17ـ حسن بن احمد بن الحسن بن ابي قَتاده ازدي.



18ـ احمد بن اسماعيل بن سمكه نحوي.



19ـ ابوالقاسم محمدي.



در بسياري از موارد بدون اينكه نام راوي را ببرد، راوي يا راويان را چنين بيان مي كند:



1ـ راويان فتحهاي اسلامي.



2ـ روايت كنند اهل قم.



3ـ روات عجم.



4ـ چنين گويند.



5ـ روايت كرده اند اهل قم.



6ـ بعضي از مشايخ قم.



7ـ راوي چنين گويد.



8ـ از بعضي از متقدمات حكايت است.



9ـ گويند.



10ـ بعضي از كتاب ديوان، ياد كرده اند.



11ـ راويان از اهل عرب به قم.