ترجمه يا ترجمه هاي كتاب تاريخ قم


ترجمه تاريخ قم كه اكنون در دست است، همناطور كه گفته شد يك چهارم كتاب، يعني پنج باب از بيست باب است(24) از اين ترجمه گذشته از چند نسخه خطي(25)كه موجود است يك چاپ هم با كوشش و تصحيح آقاي سيد جلال الدين تهراني از آن شده است.



ترجمه مزبور در سالهاي 805 و 806 هجري انجام يافته و متَرجِم كه معلوم است مردي وارد و مطَلع بوده، به نام حسن بن علي بن عبدالملك قمياست كه آن را به نام ابراهيم بن محمود بن محمد بن علي صفي(26)ترجمه كرده است.



از نوشته امير سيد احمد حسين مؤلفِ كتاب مِنهاج الصفوي معلوم مي شود كه كتاب تاريخ قم غير از ترجمه مزبور، ترجمه ديگري داشته كه وي دركتاب خود از آن نقل كرده است(27)در هر حال آنچه مسلم مي باشد اين است كه تمام بيست باب كتاب تاريخ قم به فارسي ترجمه شده و نسخه كامل آن تا اواخر صفويه در شهر قم وجود داشته است.



دليل اين امر؛ نوشته ميرزا عبدلاله اَفَندي، از شاگردان علامه مجلسي در كتاب"رياض العلماء" است كه گويد من در شهر قم نسخه فارسي"تاريخ قم" را كه در چند مجلد و مشتمل بر بيست باب بود ديدم.



وَاعلَم اني رَأيت نسخَة من هذَا التاريخ(تاريخ قم) بِالفارسيةِ فِي بَلدةِ قم وَ‌ هو كِتابٌ جَيِدٌ كَثيِر‎‎ٌ الفوائِدِ فيِ مجَلداتٍ محتوٍ عَلي عِشرينَ بَابا.(28)

پاورقي

(24) مرحوم محدث نوري در خاتمه مستدرك الواسائل(صفحه 369) گويد كه: تايخ قم بيست باب است كه هشت باب آن به ما رسيده است.

نويسنده كتاب انوارالمشعشعين، تآليف در سال 1327 قمري.(صفحه 3) هم، هشت باب را ديده بوده است، بنابراني مي توان گفت كه ترجمه بابهاي ششم هفتم و هشتم نيز اكنون موجود است و بايد آنها را يافت.



(25) به موجب نوشته مرحوم حاج شيخ آقا بزرگ تهراني در كتاب الذريعه(ج 3 صفحه 276) يك نسخه از ترجمه تاريخ قم نزد آقاي سيد محمد باقر متولي باشدم و يك نسخه در مدرسه سپهسالار جديد و يك نسخه در كتابخانه شيخ الاسلام زنجان موجود بوده است. مرحوم سيد نفيسي در مجلد سوم احوال و اشعار رودكي(صفحه 1129) گفته است كه معتبر ترين نسخه اي كه از كتاب ترجمه تاريخ قم بدست است نسخه ايست كه در پايان آن چنين آمده:

تمامه في المجلده الثانيه ـ‌ تم‌ كتابه هذه المجلد الأولي، علي يدي اقل عبادالله... الحسين بن بهاء الدين الحسن بن عبدالملك و قد وقع من تحريره يوم الاثنين السابع‌ و العشرين من شهر ذيحجه الحرام سبع و ثلاثين و ثمانمأه هجريه بمدينه قم.

همچنين در ترجمه مجلد اول تاريخ ادبيات اإوارد برون(صفحه 546)‌چنين آمده كه: نسخه خطي ترجمه‌ تاريخ قم زير علامت و شماره 3391 os در موزه ب‹ريتانيا ضبط است.



(26) درباره خاندان صفي جداگانه سخن خواهد رفت.



(27) خاتمه مستدرك: ص 369.



(28) رياض العلما(نسخه خطي متعلق به كتابخانه ‌حضرت آيت الله نجفي مرعشي) ج 2، ورقه 45,‌نويسنده ازدوست عزيز آقاي اسد الله اسماعيليان كه مطلب مربوط به ترجمه تاريخ قم را از كتاب رياض العلماء استنساخ كرده اند، سپاسگزار است.

يادآور مي شود كه دوره كامل كتاب رياض العلماء چند سال قبل در هفت مجلد جزء انتشارات كتابخانه آيه الله مرعشي چاپ ومنتشر شده است.