قم در قرون مختلف از نظر موقعيت معنوي شاخص بوده است. از جمله اين كه صاحب بن عباد، وزير مشهور و دانشمند آل بويه، در نامه اي شهر قم را به داشتن سادات عاليقدر و علماي بزرگ ستوده و اين قضيه از او معروف است كه،"يا اَيْها الْقاضي بِقُمُ، قَدً عُزَلْناكُ فَقُمً؛ اي قاضي قم، تو را بر كنار ساختم پس برخيز."



تنها در قرن چهارم، يك صد تن از علماي بزرگ و محدثان و راويان از قم برخاستند. نوشته شده در قرن ششم در قم مساجد بي شمار بوده است و قاريان آشنا به قرائت قرآن، مفسران، علماي صرف و نحو و لغت، شاعران بزرگ، فقيهان، علماي كلام و زاهدان و زايران بي شمار خانه خدا و كساني كه سه ماه(رجب، شعبان، رمضان) روزه بدارند، وجود داشته است. از موقعيت روحاني قم در قرون 7 و8 و9 چندان خبري نيست. در دوره صفويه، قم از درجه ممتازي برخوردار بوده است. علماي زيادي در اين شهر به تدريس اشتغال داشتند كه از جمله آنها، ملا عبدالرزاق لاهيجي(داماد ملا صدرا)، ملا محمد طاهر قمي، قاضي سعيد قمي(از شاگردان فيض)، مولا رجبعلي تبريزي، سيد صدرالدين رضوي قمي، صدرالمتألهين و... هستند.



در دوره قاجار با ورود ميرزاي قمي به شهر قم، طالبان زيادي به اين شهر رومي آوردند. بعدها مروحوم حايري، حوزه را بنا نهاد و علماي بي شماري از اين حوزه پربركت برخاستند كه يكي از آن ثمرات، امام خميني قدِس سرْه است.