امير ابوالفضل عراقي(49)


وي در عصر حكومت سلطان طغرل كبير (465 - 429 ه . ق.) مي زيسته و نزد اين سلطان بسيار مقرب و محترم و از امرا و وزراي شيعي آن عصر بوده است.



در«گنجينه آثار قم» مطالبي درباره امير ابوالفضل عراقي گفته شده، از جمله: قمي بودن او، وزارت او، نسب علوي داشتن و غير آن كه اشتباه مي باشد؛ چون وي را با خواجه ابوالفضل عميد كه در «النقض» ص 217 آمده، اشتباه گرفته شده است.



امير ابوالفضل مردي خيّر و با انديشه بوده و بنيان گذار اماكن مقدس و برج و باروي زيادي بوده است. يكي از كارهاي بزرگ وي، تجديد بناي مشهد و قبه حضرت فاطمه معصومه عليهاالسلام مي باشد. وي قبه اي را كه زينب، دختر امام جواد عليه السلام بر روي قبر مطهر حضرت فاطمه عليهاالسلام بنا كرد، تجديد بنا نمود و آن را توسعه داد. اين بنا تا نيمه اوّل قرن دهم و اوايل حكومت صفويه باقي بود و در اين زمان تجديد بنا شد.



شيخ عبدالجليل قزويني رازي در «النقض» چنين آورده است:



«و امير ابوالفضل عراقي در عهد سلطان طغرل كبير مقرب و محترم بود، و باروي شهر ري و باروي قم و مسجد عتيق قم و منارها(50) فرمود. و مشهد و قبه ستي فاطمه بنت موسي بن جعفر عليهماالسلام او كرد، و خيرات بي مر(51) كه به ذكر همه كتاب بيفزايد».(52)



و در جاي ديگر گفته:



«معلوم است كه در شهر قم كه همه شيعت اند، آثار اسلام و شعار دين و قوت اعتقاد چون باشد از جوامع كه ابوالفضل عراقي كرده است بيرون شهر...».(53)



در آن عصر، يعني قرن پنجم و همچنين قرن ششم، آستان قدس فاطمي داراي رونق خاصي بوده و زوار آن از شيعي و حنفي و شافعي به زيارت قبر مطهر حضرت مي شتافتند و به او توسل مي جستند و امرا و وزراي عالم اسلام، همه معتقد بودند و به زيارت آن تربت پاك مي آمدند(54) و علت آن اهتمامي بوده كه امرا و وزرا و رجالي چون: امير ابوالفضل عراقي و وزير شهيد فخرالملك اسعدبن محمدبن موسي براوستاني قمي و كمال ثابت قمي و غير آنها به آن آستان قدس و ديگر اماكن مقدسه داشته اند [و] در احياي ارزشهاي ديني و مذهبي سعي مي نمودند و احترام خاندان پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله را به جاي مي آوردند. مسجد عتيق قم كه بسيار بزرگ و باعظمت بوده، يكي از كارهاي بزرگ امير ابوالفضل عراقي مي باشد كه بيرون شهر قم آن را بنا كرده است.



نويسنده «گنجينه آثار قم»(55) بر اين باور است كه مسجد عتيق در ميدان زكريابن آدم مي باشد كه در آن زمان خارج شهر محسوب مي شده و الآن جز دو مناره چيزي از آن باقي نمانده است. و نويسنده «تربت پاكان» معتقد است كه مسجد عتيق قم كه امير ابوالفضل عراقي بنا كرده، همان مسجد امام حسن عسكري عليه السلام مي باشد.(56)



نظر دوم با توجه به شواهدي كه در كتاب «تربت پاكان» آمده است، صحيح تر به نظر مي رسد.



تاريخ تولد و همچنين وفات امير ابوالفضل عراقي معلوم نيست.

پاورقي



49) ر. ك: «النقض» ص 194 و 219؛ «تربت پاكان» ج 1، ص 20، ج 2 ص 110؛ «گنجينه آثار قم» ج 2، ص 227.

50) منارها: مناره هاي مساجد و اماكن مقدس.

51) بي مر: زياد و بي شمار.

52) النقض» ص 219.

53) همان، ص 194.

54) ر. ك: همان، ص 588.

55) ر. ك: «گنجينه آثار قم» ج 2، ص 227.